foto-nieobiektywny: TEST: Canon RF 24-240 mm f/4-6.3 IS USM. Wakacje? Czyli test superzooma jak znalazł!

Jak to u mnie na blogu, czas okołowakacyjny oznacza zwiększone prawdopodobieństwo pojawienia się testów tego typu obiektywów. W takich okolicznościach właśnie superzoom najbardziej mi pasuje, więc wykorzystuję własne wyjazdy by protestować ulubione szkła. Oczywiście zdaję sobie sprawę że inni w analogicznych sytuacjach wolą plecak stałek lub kieszonkowego kompakta. Rozumiem ich, ale naśladuję tylko czasami i jedynie połowicznie. Znaczy, gdy zdarza mi się zabrać na wakacje jedynie kompakta, bo z plecaka stałek na wakacje już wyrosłem.

Tym razem kompakt – choć wcale nie kieszonkowy – stanowił jedynie wyposażenie awaryjne, a podczas wakacyjno-testowego wyjazdu fotografowałem jedynie Canonem EOS R z przymocowanym na stałe tytułowym zoomem. Wiem, do takiego spacerowego szkła lepiej pasowałby EOS RP. Tak się jednak złożyło, że jego wykorzystałem rok temu podczas testu zooma RF 24-105 mm f/4L IS USM. Tym razem chciałem więc pofotografować poważniejszym modelem. Przy okazji podrzucam jeszcze jeden LINK, dotyczący superzooma już przetestowanego przeze mnie w tym sezonie wakacyjno-wyjazdowym, olympusowego M.Zuiko 12-200 mm f/3.5-6.3.

Teraz zapraszam do testu canonowskiego szkła, do którego zdjęcia pochodzą ze świeżo (i za późno) odkrytej przeze mnie pięknej Suwalszczyzny. Szeroko pojętej, wręcz bardzo szeroko, więc nie zdziwcie się widząc kadry choćby z Druskiennik.

Superzoomy rzadko kiedy bywają obiektywami wysoko plasowanymi w hierarchii obiektywów. Do wszystkiego, znaczy do niczego – to typowe podejście do nich. Pojawiają się jednak wyjątki, jak choćby mój ulubiony Olympus M.Zuiko 12-100 mm f/4 IS Pro. Canon też ma swój udział w odczarowywaniu superzoomów, a to za sprawą dwóch dużych, białych eLek: pionierskiego 35-350 mm f/3.5-5.6L USM z początku lat 90-tych ubiegłego stulecia oraz jego następcy, zresztą też już niemłodego, 28-300 mm f/3.5-5.6L IS USM.

Jednak opisywany dziś przeze mnie obiektyw należy do klasyki gatunku. Czyli ani duży, ani biały, ani L. Przy tym mocno plastikowy, dzięki czemu waży niecałe 800 gramów. Brak mu uszczelnień, w komplecie nie dostajemy osłony przeciwsłonecznej i w ogóle nie robi wrażenia. No, trochę może ceną, bo trzeba za niego zapłacić około 4500 zł. Cenę podaję mocno orientacyjnie, gdyż raz po raz ogłaszane są różnego rodzaju promocje i cashbacki, dzięki którym tego zooma można kupić taniej. Gdy wstukuję do kompa ten akapit, widzę możliwość zakupu za 4000 zł, a miesiąc temu kilka sklepów proponowało go za 7000 zł w komplecie z EOSem RP. Jeśli będziemy planowali zakup, warto przyczaić się, rozejrzeć i znaleźć okazję.

Zdjęcia powyżej pokazują obiektyw z ogniskowymi ustawionymi na 24 mm i 240 mm. Wiadomo, że ten wyciągnięty to najdłuższa ogniskowa. Widoczna na zdjęciach osłona przeciwsłoneczna to nie jest dedykowana zoomowi RF 24-240 mm firmowa EW-78F. Liczyłem, że dostanę taką wraz z obiektywem, choć wiedziałem że oficjalnie nie znajduje się ona w zestawie. Niestety wypożyczalnia testowego sprzętu Canona nie znalazła jej u siebie. W plenerze lubię mieć osłonę założoną na stałe, jednak nie planowałem wyłożenia w tym celu z własnej kieszeni 150 zł za oryginał ani nawet połowę tej sumy za podróbkę. Skończyło się na 8 zł za „tulipana” z gwintem, nieco poprawionego przeze mnie za pomocą ostrego noża. Polecam takie rozwiązanie uwadze wszystkich, którzy mają lepszy pomysł na wydanie stu kilkudziesięciu złotych, niż zakup firmowej osłony.

Jak już napisałem, obiektyw prezentuje się skromnie. I trochę smutno. Ja bym go nieco „nabłyszczył”, bo srebrzyste logo Canona oraz szaro-matowy metalowy paseczek przed pierścieniem zooma i w takim samym kolorze okolice bagnetu, to za mało. Szczególnie, że forma obiektywu, czyli niemal prosty walec, też nie robi wrażenia. Z drugiej strony, wszystkie szkła RF tak wyglądają, więc co ja się czepiam?

Całość obudowy obiektywu to tworzywa sztuczne. Z tego obrazu, na zewnątrz obiektywu wyróżnia się metalowe mocowanie bagnetowe oraz gumowa nakładka na pierścieniu zooma.

W pozycji transportowej obiektyw nie jest długi, liczy zaledwie 12 cm. Jednak podczas zoomowania (odbywa się ono dwuczłonowo) wydłuża się on o 7 cm, czyli o ponad połowę. Średnica to 8 cm, a filtry mocuje się na gwincie 72 mm.

Pierścień ogniskowych jest bardzo szeroki, a dzięki gumowej nakładce nie ma mowy by palce ślizgały się na nim. Zakres obrotu dla zmiany ogniskowej od końca do końca to troszkę ponad 90°. Oceniając go „podręcznikowo”, muszę napisać, że stawia on równy, płynny i gładki opór. Czyli niby wszystko pięknie, ale w rzeczywistości problemu nie ma póki dokonujemy znacznej zmiany ogniskowej. Jednak już drobna korekta, szczególnie w samym dole zooma, staje się kłopotliwa problematyczna z powodu sporego oporu statycznego pierścienia. On wręcz uniemożliwia leciutką zmianę kąta widzenia. Poza tym wyjątkiem, do obsługi pierścienia ogniskowych nie mogę się przyczepić.

Drugi pierścień obiektywu umieszczony jest bliżej bagnetu i działa w pełni elektronicznie, a więc jego ruch nie jest przenoszony na żadne wewnętrzne mechanizmy. Służyć on może jako pierścień ostrości lub pierścień funkcyjny. Role te wybiera się z pomocą przełącznika na obudowie obiektywu, wygodnie dostępnego dla kciuka lewej dłoni. Przyznam, że ja z niego nie korzystałem, gdyż liczba funkcji dostępna na aparacie w zupełności mi wystarczała. Jeśli jednak ktoś będzie potrzebował więcej, to pierścieniem tym może zmieniać otwór przysłony, czas naświetlania, czułość matrycy albo korekcję ekspozycji – zarówno wprost, albo alternatywnie z poprzedzeniem połowicznym naciśnięciem spustu migawki. W tym drugim trybie jesteśmy lepiej zabezpieczeni przed nieumyślną zmianą wartości parametru. Pierścień obraca się płynnie i bezszelestnie, co docenią filmujący. Dodatkowo, jeśli pierścieniem tym będą sterowali przysłoną, zmiana jej wartości będzie następowała z krokiem 1/8 działki, a więc niemal płynnie.

Ważna sprawa, pierścień daje istotne możliwości customizacji. Po pierwsze wybrać możemy kierunek jego obrotu dla zmniejszania / zwiększania wartości parametru lub ustawianej odległości ostrzenia. Po drugie, ostrość może być ustawiana ręcznie w trybie „fotograficznym” bądź „filmowym”. Czyli – opcja „film” – kąt obrotu pierścienia ściśle odpowiada zmianie zakresu ostrości. Albo – opcja „fotografia” – zmiana ta nie jest proporcjonalna: szybszy obrót daje o wiele szybszą zmianę położenia płaszczyzny ostrości, a wolniejszy, znacznie wolniejszą.

Napędem mechanizmu ustawiania ostrości, zarówno tego automatycznego, jak i ręcznego, jest silnik Nano USM – bezwzględnie cichy i względnie szybki. Względnie, co nie znaczy że się czepiam, a jedynie zaznaczam że nie jest on mistrzem szybkości ostrzenia. Jeśli już miałbym wybierać coś do poprawki w systemie autofokusa Canona, to zamiast szybszego napędu zdecydowanie bardziej wolałbym zastać w aparacie – opatentowany z rok temu – system Quad Pixel. Obecny Dual Pixel wykrywa wyłącznie pionowe linie w kadrze, a nie zauważa poziomych. Z czego wynikają, okazjonalne na szczęście, wpadki gdy aparat nie potrafi znaleźć ostrości w sytuacji pozornie oczywistej.

Na obudowie obiektywu, pod przełącznikiem funkcji pierścienia ostrości znajdziemy wyłącznik systemu optycznej stabilizacji IS. Niezbędnej w momencie prezentacji obiektywu, jako że wówczas Canon jeszcze nie dojrzał do stabilizowania matryc w aparatach. Wbudował ją dopiero w świeżo zaprezentowane EOSy R5 i R6, i z pewnością zagości ona również we wszystkich przyszłych modelach. Niemniej i im przyda się pomoc stabilizacji optycznej. Ale i w drugą stronę: stabilizacji optycznej zooma 24-240 mm przyda się wsparcie „mechanicznej” redukcji rozmazań obrazu. To stąd, że system IS testowanego obiektywu działa tak sobie. Nie to że źle, ale mógłby lepiej. Skuteczność redukcji na poziomie 3-4 działek czasu oceniłbym pozytywnie kilka lat temu, czyli w czasach gdy rekordem były 4 działki. Dziś, gdy skuteczność 5 działek nie jest niczym niezwykłym, wynik testowanego szkła ocenić mogę wyłącznie jako średni.

Żeby nie pozostawać wyłącznie przy tym „teoretycznym” parametrze skuteczności IS, dodam że praktyczną granicą jego skuteczności, są czasy ekspozycji 8-krotnie, czy o trzy działki dłuższe niż zaleca zasada odwrotności ogniskowej. Czyli przy ogniskowej 125 mm możemy dość pewnie korzystać z czasu 1/15 s, mając (niemal) pewność że uzyskamy nieporuszone zdjęcie. Owo „niemal” oznaczało w moich rękach 80-90% – im krótsza ogniskowa tym wynik lepszy. Chęć uzyskania pewności stuprocentowej wymaga dwukrotnego skrócenia czasu naświetlania.

Firma Venus Optics na pudełkach swoich obiektywów umieszcza rysunek z ich schematem optycznym, więc nie dziwmy się Canonowi, który na obudowę obiektywu naniósł wartości minimalnych dystansów ostrzenia dla skrajnych ogniskowych. Widzimy je na zdjęciu powyżej. Zaledwie półtorakrotne zwiększenie najmniejszej odległości ogniskowania przy przejściu z 24 mm na 240 mm wyraźnie mówi, że to właśnie w pozycji tele-max obiektyw da największą skalę odwzorowania. I rzeczywiście tak jest, co możecie zobaczyć na serii zdjęć poniżej. Jednak z powodu skracania się rzeczywistej ogniskowej wraz ze zmniejszaniem odległości ostrzenia (to norma w szkłach z wewnętrznym ogniskowaniem) przewaga 240 mm jest w tej dziedzinie mniejsza niż by to wynikało z prostego przeliczenia ogniskowych i odległości. Tak czy inaczej, to właśnie najdłuższej ogniskowej powinniśmy używać gdy chcemy jak najbardziej "przybliżyć" nieduży obiekt. Oficjalnie deklarowana maksymalna skala odwzorowania to 0,24×, ale mi w teście wyszło, że to aż 0,29×. Nieduży, ale przydatny bonusik.

Kończąc kwestie zewnętrza obiektywu, wspomnę o jeszcze jednym suwaczku na obudowie, blokadzie wysuwu przodu obiektywu. Podczas testu celowo o nie używałem, by sprawdzić czy w ogóle jest potrzebny. I okazało się że właściwie nie. Aparat nosiłem na ramieniu, obiektyw wisiał mordką w dół, i przez dwa tygodnie testu może ze trzy razy spostrzegłem że troszkę się wyciągnął z pozycji „24 mm”. Co oczywiście nie oznacza, że po długotrwałym użytkowaniu sytuacja nie pogorszy się.

Suwaczek jeden, drugi, trzeci… A czy zauważyliście, że brak czwartego? Tak, temu obiektywowi poskąpiono przełącznika AF / MF. Przełączania trzeba dokonywać w aparacie, a to nie jest takie proste. Choćby stąd, że w podręcznym Q Menu nie znajdziemy takiej możliwości. Trzeba więc poświęcić na AF / MF któryś definiowany klawisz albo grzebać w menu. Dziwny pomysł. Naprawdę na obudowie nie znalazło się miejsce na ten przełącznik? Z drugiej strony, jeśli już w jakimś obiektywie musiało go zabraknąć, to wybór superzooma ma sens. Towarzyszem niedoli jest ciemna wersja zooma RF 24-105 mm, czyli ta ze światłem f/4.0-7.1. Temu zoomowi również brakuje suwaczka AF / MF.

Optyczne wnętrze obiektywu składa się z aż 21 soczewek. Sporo, biorąc pod uwagę konstrukcję konkurentów. Sony FE 24-240 mm – 17 soczewek, Nikkor Z 24-200 mm – 19, Olympus 12-100 mm – 17, Olympus 12-200 mm – 16. Sprawdziłem nawet jak to wyglądało w pionierskich superzoomach Tokiny startujących od (małoobrazkowych) 24 mm. Tam soczewek było po 15, zarówno w APSowym 16,5-135 mm, jak i w pełnoklatkowcu sprzed 20 lat, Tokinie AT-X 242AF 24-200 mm f/3.5-5.6.

OK, czyli u Canona bogato. Na sztuki, bo jeśli by oceniać po zawartości szlachetnego szkła, to już gorzej. W sumie nawet nie dziwię się, że na oficjalnych stronach Canona nie znalazłem informacji o ciekawych soczewkach wewnątrz jego RF 24-240 mm. Jednak Internet nie zawiódł, okazało się że jakieś tam materiały Canon opublikował z okazji premiery. I wyszło, że wśród 21 soczewek znajdziemy tylko jedną asferyczną i dwie UD, czyli wykonane ze szkła o niskiej dyspersji. Słabo to wygląda w aspekcie spodziewanej jakości obrazka, ale nie marudzę więcej póki nie obejrzę na własne oczy. No, to oglądam!

Niestety, miałem rację. Pod względem szczegółowości obrazu, temu Canonowi sporo brakuje do jedynego superzooma idealnego, czyli M.Zuiko 12-100 mm f/4.

Zacznę nietypowo, bo od kwestii plastyki obrazu. Prezentuje się ona marnie, co niby nie dziwi w przypadku superzooma. Jednak podejrzewam, że wpływ na nią ma także sposób obróbki zdjęć przez testową puszkę, czyli EOSa R. Widzę tu coś jakby próby nadrobienia wyostrzeniem i regulacją mikrokontrastu niedostatków optyki. Zdjęcia czasem są z pozoru ostre, a po powiększeniu wyłazi mydło. Z rzadka pojawiają się wyraźne lokalne przeostrzenia, choć na ogół tej wady nie widać. Dmuchając na zimne warto jednak osłabiać wyostrzanie w aparacie. O złe uczynki podejrzewałem także funkcje cyfrowej korekcji wad obrazu, ale po analizie wielu zdjęć uznałem, że one nie mają negatywnego wpływu. Wręcz przeciwnie, uważam że w przypadku tego obiektywu, korekcję poprzecznej aberracji chromatycznej oraz DLO (Digital Lens Optimizer) warto włączyć na stałe. Stąd praktycznie wszystkie publikowane w artykule zdjęcia testowe pochodzą z cRAWów wywołanych w DPP, z aktywnymi oboma tymi wspomagaczami, lecz osłabionym wyostrzaniem.

Wracam do kwestii szczegółowości obrazu. Dół zakresu zooma – średnio, jeśli nie słabo. Szczególnie brzegi nie zachwycają. Bardzo polecam przymykanie przysłony do f/8, gdyż wówczas widać wyraźną poprawę. Ale nie przesadźmy, gdyż dla f/11 można już zauważyć słabiutki wpływ dyfrakcji. Na tyle niewielki, że nie dyskwalifikuje tego otworu, ale gdy chcemy uzyskać maksimum szczegółowości, unikajmy go. Korekcję dyfrakcji oczywiście włączmy na stałe. Bez niej sytuacja wygląda gorzej.