TEST: Canon RF 24-105 mm F4 L IS USM – klasycznie uniwersalny

     Nazwa obiektywu i zawarte w niej symbole mówią same za siebie. To klasyczny, wszechstronny zoom, czasem zwany uniwersalnym, czasem spacerowym, czasem kotleciarskim. Szkło najczęściej wybierane w sytuacjach gdy idzie się fotografować na lekko, z jednym aparatem i jednym obiektywem. Jasne, są tacy, którzy preferują 24-70/2.8 i tacy, którzy wolą stałkę. Ale zakres 24-105 mm i jasność f/4 to typowa typowość i klasyczna klasyczność. Wprowadzona zresztą właśnie przez Canona w 2005 roku jako para do jeszcze bardziej klasycznego EOSa 5D. Ten zakres ogniskowych i światło zostały powtórzone w analogicznym, lustrzankowym zoomie Sigmy oraz w obiektywach Sony i Panasonica przeznaczonych już dla ich małoobrazkowych bezlustrowców. Z kolei Nikon szarpnął się na szerszy przedział kątów widzenia projektując zooma 24-120 mm, przy tej samej jasności f/4, rzecz jasna. Canon nie spał w czasie gdy konkurenci powtarzali jego pomysł. W 2016 roku pokazał drugą, oczywiście jeszcze lustrzankową, wersję swojego zooma. W zeszłym roku pojawiła się wersja RF należąca do pierwszej czwórki szkieł ogłoszonych wraz z bezlustrowym EOSem R i stanowiąca podmiot tego artykułu. Tak więc jest to już trzecia wersja canonowskiej klasyki, liczę że dopracowana do granic Luksusowości.

Długości obiektywu dla skrajnych ogniskowych 

     Przyznać się muszę, że podchodzę z nieufnością do szkieł Canona oznaczonych czerwonym paseczkiem. Nie, inaczej: podchodzę nieufnie do tego paseczka. Co prawda daleko mi do stanowiska mojego kolegi, nota bene zatwardziałego canoniarza, który traktuje czerwony pasek eLek wyłącznie jako obietnicę otrzymania w komplecie z obiektywem osłony przeciwsłonecznej. Aż tak to nie, ale uważam, że Canon sieje czerwonym paskiem za szeroko, czasem przyznając go życzeniowo, a nie za rzeczywiste zasługi. Przykładem dwie pierwsze wersje zooma 16-35/2.8, czy niektóre szerokie stałki, które wyraźnie nie błysnęły, choć powinny. Z drugiej strony, Canon wypuścił już tak dużo eLek, a wśród nich tyle genialnych, że statystycznie tych kilka mniej udanych modeli nie powinno razić. Niemniej owa łyżka dziegciu w beczce miodu przeszkadza. Potencjalna łyżka i potencjalny dziegieć, ale jednak. Mam jednak nadzieję, że tym razem na nią nie trafię. Upewniają mnie w tym dobre opinie o lustrzankowym zoomie 24-105 mm f/4L IS II, choć jednocześnie pamiętam, że pod bezlustrowca obiektyw został zaprojektowany od nowa.

Schemat uszczelnień zooma.

     Racja, został. I co Canonowi wyszło? Wyszło całkiem spore szkiełko, choć po prawdzie to cięższe niż większe. Może inaczej: dzięki sporej masie i stosunkowo niedużym rozmiarom, sprawiające wrażenie bardzo solidnego. I nic, a nic nie przeszkadza niemal zupełny brak metalu w obudowie. Pojawia się on wyłącznie na wąskim paseczku przy bagnecie. No i samo mocowanie bagnetowe oczywiście jest metalowe.
     Konkrety liczbowe: masa w stanie gotowości do pracy (bez kapturków, z założoną osłoną przeciwsłoneczną) to troszkę więcej niż 0,7 kg, średnica nieco ponad 8 cm, długości: w pozycji „24 mm” prawie 11 cm, wyjazd przedniego członu do „105 mm” wydłuża obiektyw o 4,5 cm, a osłona przeciwsłoneczna o 3,5 cm. W sumie zoom nie dociąga nawet do 19 cm, więc olbrzymem nie jest. I nie okazuje się duży w porównaniu ze swoim lustrzankowym odpowiednikiem, gdyż jest od niego o centymetr krótszy i o 100 g lżejszy. Bezlustrowe odpowiedniki, czyli Sony FE 24-105 mm F4 G OSS i Panasonic Lumix S 24-105 mm F4 Macro OIS mają gabaryty i masę praktycznie identyczne jak Canon RF. No, szkło Panasonica jest o centymetr dłuższe. Wszystkie on korzystają z filtrów o identycznej średnicy 77 mm i wszystkie są uszczelnione. W klasie wyróżnia się lustrzankowy zoom Sigmy 24-105 mm F4 DG OS HSM Art ważący prawie 900 g i używający filtrów 82 mm.

     Podczas testu aparat najczęściej nosiłem wpięty w pas plecaka obiektywem w dół. Ponieważ łaziłem po górach, wstrząsów i niebezpieczeństw nie brakowało, więc starałem się zawsze blokować wysuw przodu. Jednak nawet gdy o tym zapominałem, obiektyw nie wydłużał się. Suwaczek pozwalający zablokować niepożądane wysuwanie się zooma został umieszczony bardzo sensownie. Łatwo sięgnąć do niego końcem palca wskazującego albo dużego prawej dłoni trzymającej aparat.

     Wyłączniki autofokusa i stabilizacji nie dawały podstaw do narzekań. Racja, są płaskie, racja, ledwo co wystają z obudowy obiektywu, ale nie miałem problemów ani z trafianiem na nie palcami, ani z samym przełączeniem.

     Dobrze został też zaprojektowany przycisk blokady zaczepu osłony przeciwsłonecznej. W wielu innych testowanych obiektywach osłony regularnie dokonywały prób dezercji po nieumyślnym naciśnięciu przycisku, więc musiałem zachować czujność i sprawdzać ich położenie. A tu nic, pomimo prowokujących warunków testowania.

     Nie spodobała mi się obsługa pierścieni tego zooma. Konkretnie, to ich bliskość, niemal identyczne średnice i mało różniące się, drobne moletowanie. Z początku trudno mi było mi na nie celnie trafiać na macanego, bez kontroli wzrokowej. Później jakoś nauczyłem się odróżniać pierścień zooma od pierścienia ostrości. Jednak do końca testu miałem kłopoty z pewnym trafieniem na pierścień ostrości, a nie dodatkowy pierścień sterujący, i odwrotnie. Dlatego ten ostatni pozostał dezaktywowany, pomimo że przydałby się. Można było pod niego wrzucić ustawianie przysłony, czasu, czułości albo korekcji ekspozycji. Dodam jeszcze, że ten pierścień fabrycznie ma ustawione delikatne zaskoki, jednak można je usunąć w serwisie. To ukłon w stronę filmowców, którym kliknięcia mogą rejestrować się na ścieżce dźwiękowej. Niestety, by ów ukłon zobaczyć, trzeba zapłacić kilkadziesiąt euro.

     Plusem pierścienia ostrości jest możliwość wyboru przełożenia pomiędzy nim, a mechanizmem ostrzenia. Może być ono „bezpośrednie”, czyli zmiana ostrości jest proporcjonalna do kąta obrotu pierścienia albo „dynamiczne”, czyli im szybciej kręcimy, tym nieproporcjonalnie szybciej zmienia się prędkość ręcznego ostrzenia. Ostrzenia odbywającego się oczywiście i tak na drodze elektrycznej, czyli focus-by-wire. I tu, i przy autofokusie, napędem jest silnik Nano USM – szybki i absolutnie bezgłośny.

Źródło: Canon

     Wewnątrz obiektywu  można naliczyć 18 soczewek, czyli sporo jak na dość typowy i niezbyt jasny zoom. Z widocznego obok schematu wynika obecność jednej soczewki wykonanej ze szkła o niskiej dyspersji i trzech szklanych soczewek asferycznych. Zewnętrzne powierzchnie skrajnych soczewek pokryte są powłokami fluorowymi utrudniającymi osadzanie się brudu. Jedna z soczewek wewnątrz obiektywu został pokryta nowatorską powłoką przeciwodblaskową ASC. Ogniskowanie realizowane jest za pomocą ruchów nawet nie pojedynczego członu optycznego, a wręcz pojedynczej soczewki. Na schemacie oznaczono też człon optyczny odpowiadający za stabilizację obrazu. W danych katalogowych tego zooma mowa jest o skuteczności układu IS na poziomie 5 działek czasu.

     I od tego właśnie parametru rozpocznę opis efektów działania obiektywu w praktyce. 5-działkowa „teoretyczna” skuteczność sugeruje – zgodnie z moim doświadczeniem – skuteczność realną na poziomie 4 działek. I taka jest w rzeczywistości. W każdym razie w moich dłoniach i w teście wykonanym przy ogniskowej 105 mm. To wynik przyzwoity, w pełni zadowalający, ale nic więcej.

     Rozdzielczość obrazu z RF 24-105 mm w teście studyjnym przeprowadzonym na 24-megapikselowym EOSie RP niemal zawsze cieszy. Przede wszystkim w dole zakresu ogniskowych, gdzie w centrum kadru normą jest 2900 lph, zdarza się nawet 3000 lph, a brzegi są gorsze zaledwie o 100-200 lph. Przy tym otwarta przysłona wypada też tylko o 100-200 lph słabiej niż optymalne przymknięcie, czyli f/5.6-8. Wraz z wydłużaniem ogniskowej rozdzielczość ciut się pogarsza, ale smuci wyłącznie tylko na brzegach kadru przy 105 mm. Przy otwartej lub przymkniętej o działkę przysłonie obiektyw osiąga tam tylko 2400 lph, a dopiero przy f/11 sięga maksimum, czyli 2600 lph. Środek klatki oznacza 2700 lph dla f/4 i maksymalne 2800 lph dla f/5.6-8.

     OK, tak to wygląda w studio. Plenerowa rzeczywistość potwierdza wyniki studyjne, no z wyjątkiem tego wyraźnego spadku szczegółowości brzegów dla 105 mm. Jasne, widać że tam nie dzieje się wspaniale, ale nie bardzo jest na co narzekać. Poza tym obiektyw pracuje bardzo stabilnie. W całym zakresie zooma szczegółowość obrazu wygląda przyzwoicie przy otwartej przysłonie, lekko rośnie dla f/5.6 i f/8, a dla f/11 z reguły jest już ciut niższa. To ostatnie to sprawka dyfrakcji. Przy przysłonie f/11 nie wadzi ona zbytnio, ale przy f/16-22 już tak. W Canonach R znajdziemy funkcję jej korekcji, ale ona dużo nam nie pomoże. Niemniej nie zaszkodzi włączyć ją na stałe.

Kadr do testu szczegółowości zdjęć przy ogniskowej 24 mm.
Wycinki poniżej.

Środek kadru na górze, brzeg na dole.
Kliknij zdjęcie, by obejrzeć je w pełnej rozdzielczości.

Kadr do testu szczegółowości zdjęć przy ogniskowej 32 mm.
Wycinki poniżej.

Środek kadru na górze, brzeg na dole.
Kliknij zdjęcie, by obejrzeć je w pełnej rozdzielczości.

Kadr do testu szczegółowości zdjęć przy ogniskowej 50 mm.
Wycinki poniżej.

Środek kadru na górze, brzeg na dole.
Kliknij zdjęcie, by obejrzeć je w pełnej rozdzielczości.

Kadr do testu szczegółowości zdjęć przy ogniskowej 79 mm.
Wycinki poniżej.

Środek kadru na dole, brzeg na górze.
Kliknij zdjęcie, by obejrzeć je w pełnej rozdzielczości.

Kadr do testu szczegółowości zdjęć przy ogniskowej 105 mm.
Wycinki poniżej.

Środek kadru na dole, brzeg na górze.
Kliknij zdjęcie, by obejrzeć je w pełnej rozdzielczości.

     Boczna aberracja chromatyczna wyłazi przy dłuższych ogniskowych i czasami bywa dobrze widoczna na zdjęciach. Jednak w tym wypadku korekcja (aparatu lub wołarki RAWów) usuwa ją zupełnie.

Boczna aberracja chromatyczna czasami może być
widoczna. Oczywiście pod warunkiem, że nie skorzystamy
z funkcji jej usuwania z obrazu. Zdjęcie wykonałem
ogniskową 91 mm przy przysłonie f/5.6. Wycinek poniżej.

Kliknij zdjęcie by obejrzeć je w pełnej rozdzielczości.

Dyfrakcyjny spadek szczegółowości obrazu można zauważyć już przy f/11, lecz naprawdę
przeszkadza przy f/16 i f/22. To zdjęcie wykonałem właśnie przy tym najmniejszym
z dostępnych w RF 24-105 mm otworze przysłony. Wycinek poniżej.

Lewy wycinek pochodzi ze zdjęcia wykonanego bez, a prawy z włączoną
korekcją dyfrakcji. Kliknij zdjęcie by obejrzeć je w pełnej rozdzielczości.

     Analogicznie wygląda sprawa winietowania. Jeśli nie potraktujemy go funkcją cyfrowej redukcji, to przy najkrótszych ogniskowych i mocniej otwartej przysłonie jest ono bardzo wyraźnie widoczne. I naprawdę przeszkadza. Przymykanie przysłony oczywiście pomoże, lecz sensowne efekty przynosi dopiero użycie f/8. Dlatego wygodniej skorzystać ze świetnie działającej korekcji. Dobrze, że winietowanie razi wyłącznie w samym dole zooma. Wystarczy wydłużyć ogniskową do 28-30 mm i sprawy mają się o niebo lepiej. Winietowanie nie tylko słabnie, ale też mniej ostro narasta przy rogach klatki. Nie to, że go nie widać, ale zbytnio nie przeszkadza. Tak czy inaczej, jeśli chcemy mieć z nim spokój, włączajmy korekcję.

Winietowanie przy ogniskowej 24 mm i stopniowym przymykaniu przysłony.
Korekcja winietowania wyłączona.

Chcemy pracować pełną dziurą? Skorzystajmy z funkcji korekcji winietowania.
Ogniskowa 24 mm, przysłona f/4.

Wystarczy trochę odjechać ogniskową od najkrótszej (tu do 31 mm),
a winietowanie przy otwartej przysłonie staje się mniej widoczne.

     Dystorsja? Znowu to samo. Ona w klasyczny dla zoomów sposób ewoluuje od wyraźnej „beczki” (2,3%) dla 24 mm do trochę słabszej „poduszki” (1,8%) dla 105 mm. Tyle, że ewoluuje bardzo szybko. Dystorsja beczkowata zanika już przy lekkim wydłużeniu zooma, a pojawia się poduszkowata, która od 40 mm aż do końca zakresu zasługuje na miano wyraźnej. Wiadomo, nie przy każdym motywie to przeszkadza, ale na wszelki wypadek warto dystorsję usunąć. Jak? Oczywiście, cyfrową korekcją aparatu.

Ogniskowa 24 mm, po lewej dystorsja nieskorygowana, po prawej skorygowana.

     Jest jednak taka wada obrazu, z którą nie poradzi sobie żaden cyfrowy wspomagacz. Chodzi o odblaski, flary, bliki i plamy powstające przy zdjęciach pod ostre światło. Tu, jeśli konstruktorzy się nie postarają, cyfrowo nic się nie zdziała. I niestety tak jest w przypadku Canona RF 24-105 mm. Reklamowane warstwy przeciwodblaskowe słabo sobie radzą, i przy zdjęciach pod słońce obiektyw wypada słabiutko. Szczególnie po przymknięciu przysłony, ale i przy otwartej ledwie dostatecznie. Nie ma wyjścia, przy fotografowaniu trzeba uważać by ostre światło nie padało na przednią soczewkę.

Przy zdjęciach pod słońce trzeba uważać. Tu ogniskowa 35 mm.

     Teraz już kolej na zestaw zdjęć, które popełniłem podczas tatrzańsko-podhalańskiego pleneru. Są to JPEGi z aparatu wykonane przy natywnej czułości ISO 100, w Standardowym stylu obrazu, z wyłączonymi korekcjami winietowanie i dystorsji. Ewentualne odstępstwa od tych zasad, a także użytą ogniskową i przysłonę deklaruję w podpisach.

Ogniskowa 105 mm, przysłona f/5.6.

Ogniskowa 35 mm, przysłona f/4.

Ogniskowa 53 mm, przysłona f/4.

Ogniskowa 63 mm, przysłona f/8.

Ogniskowa 24 mm, przysłona f/8.

Ogniskowa 93 mm, przysłona f/5.6. Minimalny dystans ostrości.

Ogniskowa 32 mm, przysłona f/8.

Ogniskowa 94 mm, przysłona f/4.

Ogniskowa 105 mm, przysłona f/4, czułość ISO 3200.

Ogniskowa 24 mm, przysłona f/22.

Ogniskowa 24 mm, przysłona f/4.
Światła wyciągnięte z RAWa.

     O, i tak się prezentuje ten uniwersalny zoom RF Canona. Przyznam, że spodziewałem się troszkę innego jego zachowania w teście. Podejrzewałem silniejsze spadki szczegółowości obrazu na brzegach kadru, a nie przewidziałem wpadki przy zdjęciach pod słońce. Bo skoro już obiektyw korzysta z najnowszych powłok ASC, to efekty powinny zasługiwać co najmniej na czwórkę z plusem. A tu marniutko. Szkoda, bo gdyby nie to, obiektyw jednoznacznie pochwaliłbym, choć ideałem bym nie nazwał. Ale tego przecież nikt od niego nie wymaga. Zoomy 24-105/4 nie pretendują do miana optycznych ideałów, mają być jedynie przyzwoitymi jakościowo szkłami, bez istotnych wpadek i zachowującymi rozsądne gabaryty i cenę. Zoom Canona prezentuje rozdzielczość na poziomie wyższym niż należało się spodziewać, pozostałe wady obrazu nie są bardzo znaczące, a cyfrowe korekty radzą sobie z nimi bez problemów. Jeszcze jeden plusik – za cenę. Przyzwyczailiśmy się już, że optyka do „nowych” pełnoklatkowych systemów bezlusterkowych (Canon, Nikon, Panasonic) kosztuje strasznie pieniądze. A w tym wypadku obiektyw jest tylko o nieduże kilkaset złotych droższy niż jego odpowiednik z rodziny EF. Jeśli życzymy sobie otrzymać obiektyw w ładnym, kolorowym pudełku, musimy obecnie zapłacić 5100-5200 zł. Natomiast wersję OEM w pudełku białym, czyli z rozkompletowanego zestawu z aparatem, kupujemy za 4200-4400 zł. Miła niespodzianka!

Podoba mi się:

+ równa rozdzielczość obrazu w całym zakresie zooma

+ bezproblemowe usuwanie wad obrazu cyfrowymi korekcjami

+ wcale nie za wysoka cena

Nie podoba mi się:

- mało różniące się pierścienie obiektywu

- problemy przy zdjęciach pod światło

Zajrzyjcie też tu: 

TEST: Canon RF 50 mm f/1.2L USM – prawie tak dobry, jak kosztowny.

TEST: Canon EF 50 mm f/1.8 STM – kolejny Kopciuszek do kolekcji

TEST: Wół roboczy á la Tamron, czyli SP 24-70 mm F/2.8 Di VC USD G2

TEST: Dobrze wymierzony - Tamron 45 mm f/1,8

TEST: Jasność, widzę jasność! – Sigma 24-35/2