TEST: Zeiss Batis 85 mm f/1,8

      Tym razem w teście wystąpi prawdziwy Zeiss, a nie żaden „Zeiss for Sony”. No, niby ma on mocowanie Sony FE, ale jest to samodzielne dzieło firmy Carl Zeiss. A jeśli ktoś nie wie: Batis jest nazwą obiektywów autofokus przeznaczonych do pełnoklatkowych bezlusterkowców Sony. Wcześniej powstały też analogiczne obiektywy Touit służące APSowym bezlusterkowcom Sony i Fuji. Obiektywów z obu tych serii na razie nie ma wiele, gdyż doliczyć się można zaledwie 3 Touitów i 2 Batisów. Jednym z Batisów jest szerokokątny Distagon 2/25 T*, a tu przetestuję portretowego Sonnara 1.8/85 T*.

     Nie tak dawno opisałem swoje doświadczenia z fotografowania trzydziestkąpiątką f/1,4 firmowaną przez Sony i Zeissa, również przeznaczoną do aparatów Sony A7x (LINK). Gdy potem brałem się za „prawdziwego” Zeissa, spodziewałem się, że od początku zrobi on na mnie wrażenie. I zrobił… ale nie takie jak myślałem. Po pierwsze dlatego, że wzięty do ręki, okazuje się znacznie mniej pancerny od tamtego. Nie jest mniejszy, ale lżejszy i bardziej plastikowy – i to nie tylko wprost, czyli ze względu na materiały obudowy. On po prostu sprawia takie wrażenie. Napisać, że jego wzornictwo jest minimalistyczne, to za mało. Zresztą widzicie na zdjęciach jak on wygląda. Można nawet zamocować osłonę przeciwsłoneczną tak, by napis „Batis 1.8/85” znalazł się po drugiej stronie. Wówczas od góry nie widać ani ćwierć litery, cyfry, znacznika, kreseczki – nic po prostu! Nawet pierścień ostrości jest gładziutki. Plus obły kształt z przejściem łagodnymi łukami od obiektywu do osłony. Podoba wam się to? Bo mi nie. Nie podobały mi się zbliżone wyglądem Touity, nie podobają Batisy. Ale przyznaję, nie podobają mi się one coraz mniej – pewnie się przyzwyczajam. To samo usłyszałem ostatnio od dwóch użytkowników Touitów. Z początku ich powierzchowność zupełnie nie przypadła im do gustu, ale po kilku miesiącach w pełni ją zaakceptowali. Może i ze mną byłoby tak samo?

     Ale co tam, wygląd to przecież sprawa trzeciorzędna. Dla porządku dodam, że z tworzyw sztucznych wykonano tylną część obudowy tego Batisa, podczas gdy przednia, ta przed pierścieniem, jest metalowa. Sam pierścień to sprężysta, bardzo przyjemna w dotyku, wręcz aksamitna i absolutnie bezpoślizgowa guma. A kultura z jaką się pierścień obraca… mniam! Cudownie mały opór przy ruszaniu, rosnący wraz z szybkością obracania, a wszystko płynnie i gładziutko. Fotografowie ręcznie ustawiający ostrość będą zachwyceni. I nie tylko tym pierścieniem, ale też nowatorsko rozwiązaną skalą odległości. No, skali jako takiej nie ma, ale znamy ustawioną odległość, która prezentowana jest w okienku obiektywu na wyświetlaczu OLED. A zauważcie, to nie jest obiektyw Samsunga, Panasonica, Sony, czy innej „telewizyjnej” firmy. To słynący z tradycji Zeiss! Aż dziw, że właśnie on jako pierwszy skorzystał z takiego rozwiązania. Ogromnym dodatkowym plusem tego wyświetlacza jest deklarowanie poza odległością także głębi ostrości. Ale jest i minus: wyświetlacz działa wyłącznie przy ręcznym ogniskowaniu. Ale może przy którymś nowym sofcie zacznie działać także z autofokusem? [EDIT: poprawka! Doniesiono mi, że da radę tak ustawić obiektyw, by wyświetlacz działał także w trybie AF. Przepraszam, nie odkryłem tego.] Żeby nie było że zapomniałem: ręczne ustawianie ostrości to oczywiście Power Focus, a nie żadne przekładnie, ślimaki i inne mechaniczne fidrygałki.

Widzimy tu jedyne elementy urozmaicające obudowę Batisa.
A, obudowę oczywiście uszczelnioną. 

     Autofokus działa bezszelestnie, ale niezbyt szybko, w każdym razie przy współpracy z moją podstawową platformą testową, którą był Sony A7R. Ale wiadomo, nie należy on do tytanów sprawności pod względem ostrzenia. Miałem okazję podpiąć Batisa do A7RII i tu wyniki współpracy, jeśli chodzi o sprawność działania AF były wyraźnie lepsze. Ale bez żadnych szaleństw. Trochę nie spodobała mi się minimalna odległość ogniskowania wynosząca aż 0,8 m. Spodziewałem się mniejszej, zwłaszcza że obiektyw ma system soczewek pływających, stosowany dla poprawy jakości obrazu przy małych dystansach ostrości. A tu nie ma tych małych dystansów… Może twórcy Sonnara uznali, że i przy niezbyt małych odległościach taki system się przyda? Jeśli tak, to chwała im za to, że zdecydowali się na taką komplikację konstrukcji. Może właśnie dzięki temu uniknęli użycia soczewek asferycznych? Bo ich nie ma wśród 11 elementów optycznych obiektywu. Są za to aż trzy soczewki ze „specjalnego” szkła. Podejrzewać należy, że chodzi o szkło o obniżonej, a być może anomalnej dyspersji.

     Na koniec opisu konstrukcji obiektywu dodam kilka „obowiązkowych” danych technicznych: długość to niecałe 9 cm (z osłoną przeciwsłoneczną nieco ponad 13 cm), średnica 8 cm (z osłoną o centymetr więcej), średnica filtrów 67 mm, masa to niecałe pół kilograma. 

     Zanim napiszę o jakości zdjęć, wspomnę o niezwykle ważnym zespole tego Batisa, a mianowicie o systemie stabilizacji obrazu. Na obudowie nie uświadczymy żadnych oznaczeń świadczących o jego obecności. Może Zeiss jeszcze nie wymyślił skrótu, a może wstydzi się czegoś tak niegodnego poważnej optyki? Aston Martin też nie chwaliłby się dieslem. Tak czy inaczej, ta stabilizacja jest zbawieniem dla użytkowników Sony A7R. Tak mocno drgającego aparatu nie miałem nigdy w rękach, a A7R trzęsie przecież samą migawką, bo lustra nie ma. Ci, którzy znają ten aparat na pewno wiedzą o owej przypadłości, ale pozostałym uświadomię skalę problemu. Dla próby zrobiłem 20 zdjęć znad głowy, trzymając aparat w wyciągniętej ręce. Obiektyw 35 mm, czas 1/30 s. Liczba poruszonych zdjęć? Oczywiście, 20. Ten aparat to wspaniałe narzędzie studyjno-krajobrazowe, czyli nadające się do pracy na SOLIDNYM statywie lub do zdjęć z błyskiem. Jasne, można i z ręki, ale dla bezpieczeństwa warto korzystać z czasów 3-4 krotnie krótszych niż odwrotność ogniskowej. Całe szczęście, pozostałe aparaty tej serii sprawują się pod tym względem lepiej: A7 i A7S dzięki opcjonalnej elektronicznej pierwszej kurtynie, a cała „seria II” też dzięki niej, ale również dzięki nowej migawce oraz wbudowanej w aparaty stabilizacji. Tyle dygresji. Stabilizacja Batisa uzdrawia sytuację, gdyż dzięki niej przy korzystaniu z czasu naświetlania 1/20 s uzyskiwałem na A7R 100 % ostrych zdjęć, a przy 1/10 s 90%. Ale już dalsze, dwukrotne wydłużenie ekspozycji skutkowało pojawianiem się 40% lekko ruszonych zdjęć. Tyle, że identycznie wyglądała sytuacja gdy fotografowałem 1/80 s przy wyłączonej stabilizacji. Z tych wartości wynika bardzo dobra skuteczność stabilizacji na poziomie aż 4 działek czasu. Brawo! Jednak dalsze wydłużanie ekspozycji zdecydowanie obniża skuteczność stabilizacji.

Centrum klatki dla trzech otworów przysłony.
Kliknij, by obejrzeć w pełnej rozdzielczości.

Kadr do testu ostrości obrazu
dla poszczególnych przysłon.
Wycinki ze środka, brzegu

i rogu zdjęcia prezentuję obok.

Brzeg klatki dla trzech otworów przysłony.
Kliknij, by obejrzeć w pełnej rozdzielczości.

Sam róg klatki dla trzech otworów przysłony.
Kliknij, by obejrzeć w pełnej rozdzielczości.

     A gdy aparat już nie drga, to Sonnar w jego towarzystwie uzyskuje wspaniałe rezultaty. Rozdzielczość zdjęć – marzenie! Z 36 mln pikseli Sony A7R, Batis wyciąga w centrum kadru 3600 lph i to już przy otwartej przysłonie! Jej przymykanie trochę jeszcze pomaga, ale zysk jest już nieznaczny. W teście z użyciem tablicy testowej, brzegi kadru prezentują się bardzo podobnie, jednak praktyka plenerowa tego nie potwierdza. Na „prawdziwych” zdjęciach wykonywanych przy f/1,8, rogi kadru wykazują zauważalnie niższą szczegółowość niż środek. Ale niespodziewanie skutecznie działa przymykanie przysłony, gdyż już zmniejszenie jej otworu do f/2 daje wyraźną poprawę. Dalsze przymykanie powoduje stałe, powolne podwyższanie rozdzielczości, a optimum wypada przy f/5,6. Dyfrakcja na przysłonie w przypadku tego aparatu zaczyna być troszeczkę widoczna w okolicach f/11, ale mocno przeszkadza dopiero przy najsilniejszym możliwym przymknięciu, czyli f/22. Batis 85/1,8 nie wykazuje komy ani astygmatyzmu i obca jest mu krzywizna pola obrazowania. Miłe.

Pełne kadry dla prezentacji
podłużnej aberracji
chromatycznej przy f/1,8.
Wycinki widać obok.

Osiowa aberracja chromatyczna zazwyczaj się chowa. Czasami
jednak potrafi się lekko wychylić. Z naciskiem na lekko.
Kliknij, by obejrzeć w pełnej rozdzielczości.

     

     Osiowa aberracja chromatyczna została skutecznie poskromiona. Jej ślady widać z rzadka przy otwartej przysłonie, ale tylko na wyjątkowo złośliwych motywach. Nie można tego powiedzieć o bocznej aberracji chromatycznej, z dostrzeżeniem której na brzegach kadru nie mamy problemu. Zwłaszcza przy średnim albo mocnym przymknięciu przysłony, gdy aberracja ta nie jest maskowana przez winietowanie. Przy otwartej przysłonie jest ono dość silne, a jego wyrazistość pogłębia narastanie ściemnienia obrazu blisko rogów klatki. Przymykanie przysłony w tym wypadku pomaga wolniej niż przy rozdzielczości brzegów kadru. Użycie f/2 właściwie nie wnosi żadnej poprawy, ale dla f/2,8 jest już wyraźnie lepiej, przy f/4-5,6 można jeszcze pomarudzić, ale przy f/8 już właściwie nie wypada. A jeśli winietowania nie lubimy na równi z przymykaniem przysłony, możemy skorzystać z wbudowanej w bezlusterkowce Sony funkcji usuwania winietowania. No, dla f/1,8-2, to nie tyle usuwanie, a jedynie osłabianie i nadawanie łagodniejszego charakteru ściemnieniu okolic naroży klatki. Niemniej po użyciu tej funkcji, już przy f/2,8 winietowanie widoczne jest wyłącznie na bardzo „gładkich” motywach. 

Winietowanie Batisa dla kilku otworów przysłony. Korekcja winietowania wyłączona.

Porównanie zdjęć wykonanych przy wyłączonej i włączonej korekcji winietowania.
Przysłona f/1,8.

     Oczywiście analogicznej funkcji możemy, a nawet powinniśmy, użyć dla usuwania bocznej aberracji chromatycznej. Trzecia korekta wad obiektywu obsługuje dystorsję, która może i nie jest silna, ale wyraźna na pewno. Test studyjny pozwolił obliczyć, że „poduszka” zniekształca ona obraz o ciut ponad 2%, a więc całkiem sporo. Ale to i tak mało istotne w portrecie, czy też reportażu. Niemniej co szkodzi aktywować i tę korekcję?

     Poniżej kilka zdjęć prezentujących wygląd nieostrych partii obrazu przy różnych motywach i otworach przysłony. Ogólnie wszystko jest w jak najlepszym porządku - plastyka nieostrości plasuje się na wysokim poziomie. Jeden drobiazg może psuć ten wizerunek, choć pewnie mało kto będzie się czepiał. Chodzi o widoczne na dwóch zdjęciach nie okrągłe, a ścięte obrazy mocno nieostrych, jasnych punktów. To sygnał lekkiego „mechanicznego” winietowania objawiającego się właśnie w ten sposób. Jednak ma to miejsce wyłącznie przy całkiem otwartej przysłonie. Te jasne plamki mają idealnie równą jasność, bez jasnych i ciemnych pierścieni. Klasyczne neutralne bokeh. 

 

      No i tak się ten Zeiss prezentuje. Całkiem nieźle, prawda? Widać, że jego twórcy dobrze opanowali zarządzanie wadami optycznymi, pozostawiając jedynie te, które można automatycznie usunąć, nie dość że skutecznie, to właściwie bez niekorzystnych efektów ubocznych. Dzięki temu mamy do dyspozycji wspaniałą ostrość obrazu – w środku klatki już od f/1,8, płaskie pole obrazowania, no i zdjęcia praktycznie pozbawione podłużnej aberracji chromatycznej, czy też komy. Wzornictwo może się podobać albo i nie, ale zalet OLEDowego wyświetlacza odległości i głębi ostrości nikt nie zakwestionuje. Obawiałem się, że Zeiss zaszaleje z ceną tego obiektywu, ale on się pohamował. No, w każdym razie trochę. Za Batisa trzeba bowiem zapłacić 5000 zł, czyli zdecydowanie więcej niż za typową, niezbyt jasną portretówkę. Ale że to Zeiss, a do tego bardzo dobry, więc cena jest w pełni usprawiedliwiona. Zresztą gdy tylko obiektyw zadomowi się na rynku, pójdzie ona nieco w dół, gdyż teraz pachnie ceną sugerowaną przez dystrybutora. Na razie obiektyw figuruje jedynie w trzech polskich sklepach internetowych i to chyba tylko jako propozycja, a nie gotowy do sprzedaży towar. Wróbelki ćwierkają, że zamówień jest mnóstwo, producent nie nadąża za żądaniami rynku, a do Polski jakoś temu Sonnarowi nie po drodze. A szkoda!

Podoba mi się:

+ ostrość zdjęć

+ skuteczna stabilizacja

+ nowatorski wyświetlacz

 

 Nie podoba mi się:

- trochę za silne winietowanie

Zajrzyj też tu:

Wpadł mi w ręce Zeiss, czyli teścik Distagona FE 35/1,4

Nowy wzorzec zooma standardowego? – TEST Nikkora 24-70/2,8E ED VR

TEST: Dobrze wymierzony - Tamron 45 mm f/1,8

TEST - Nikkor 58 mm f/1,4G vs. Sigma 50 mm f/1,4 DG HSM "Art"
TEST: Panasonic 25 mm f/1,7 – tylko pochwalić!